Alışveriş bağımlılığı tüketim toplumunda en çok karşımıza çıkan olgulardan biri. Başlangıçta sadece ihtiyaçlarımızı karşılamak için yaptığımız alışveriş bazılarımız için zamanla öyle bir hale geliyor ki araçtan çok amaç haline dönüşüyor. Bu durumun sosyolojik ve psikolojik olmak üzere birçok sebebinin olduğu biliniyor.
Örneğin sürü psikolojisi veya moda bu konuda verilecek örneklerden bazıları. Kimimiz sadece başkalarında olduğu için bende de olsun diyerek ihtiyacı olmayan şeyleri bile satın alırken kimimiz de yakışıp yakışmadığı, ihtiyacımızın olup olmadığı, evimizde bir işlevinin bulunup bulunmadığını düşünmeden yalnızca moda olduğu için satın alabiliyoruz.
Alışveriş bağımlılığı, günümüzde belki de her zamankinden daha fazla çılgınlığa dönüştü. Çünkü gelişen teknoloji ile birlikte kaynakların daha işlevsel olarak kullanılmaya başlaması aklımıza gelebilecek her konu için üretim sürecini başlattı. Sonsuz ihtiyaçlarımız karşısında artan seçenekler reklamla birleşince alışveriş adeta bir bağımlılığa dönmeye başladı.
Hemen hemen aynı olan ürünlerin, farklı ambalajlarda farklı isimlerle sunulmaya başlaması aslında benzer şekilde üretilen ürünlerin rekabeti sonucudur. Zekice hazırlanan reklamlar bilinçaltımıza o ürün olmadan eksik olacağımızı, mutlu olmak için o ürüne ihtiyacımız olduğunu ısrarla vurguluyor. Aslında bağımlılığa dönüşen alışveriş çılgınlığımıza bakacak olursak bu konuda oldukça başarılı olduklarını söylemek de mümkün.
Peki alışveriş bağımlılığının sebepleri nelerdir? Bu alışveriş bağımlılığın zararları var mıdır? Alışveriş bağımlılığından kurtulmanın yolları nelerdir? Tüm bu soruların cevabını bu başlık altında bulabileceksiniz.
Alışveriş Bağımlılığının Altında Yatan Sebepler Nelerdir?
Eğer ihtiyacınız olmadığı halde o ürünü dürtüsel bir şekilde almak istiyorsanız ve bu durumu sık sık yaşıyorsanız sizin de alışveriş bağımlılığınız olabilir. Uzmanlar alışveriş bağımlılığının altında yatan sebepler konusunda birçok madde sayıyor ve bu durumu bir noktadan sonra tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak yorumluyor. Burada genel hatlarıyla alışveriş bağımlılığı altında yatan sebeplere değineceğiz.
Alışveriş bağımlılığının altında yatan sebepler arasında negatif duygu durumunun bastırılması ilk akla gelenlerdendir. Eğer bir travmanız varsa ve bu durum sürekli olarak sizde keyifsiz bir ruh hali yaratıyorsa bunu bir şekilde bastırmak isteyeceksiniz. Özellikle kadınlar için bu daha çok alışveriş çılgınlığı olarak kendini göstermektedir. Alışveriş yaptıkça bu duygu durumundan uzaklaştığınızı hissedeceğiniz için ve bu durum kısa süreceği için tekrar ve tekrar alışverişe yönelmeniz kaçınılmaz olacaktır.. Sürekli bu durumu tekrarladığınızda bir zaman sonra alışkanlığınız haline dönüşecektir.
Alışveriş bağımlılığının bir diğer sebebi ise duygusal olarak boşlukta hissetmeniz olabilir. Özellikle yeni bir sürece alışmaya çalışıyorsanız boşluk hissine kapılabilirsiniz. Bu tarz durumlarda da çoğu kişi alışveriş yoluyla bundan kaçmaya çalışır. Yine alışveriş yaparak değersizlik duygunuzu daha değerli, daha güçlü bir duyguya bırakmak istiyor olabilirsiniz.
Sürekli indirim takip eden biriyseniz yine indirimleri kaçırmamak için alışveriş yaptığınızda bu bir bağımlılığa dönüşebiliyor. Alışveriş bağımlılığının uzmanlarca sayılan bir diğer sebebi ise rekabet hissidir. Aynı kulvarda olduğunu düşündüğünüz insanlarla rekabet etmek için daha kalitelisini almak isteyebilir ve sürekli bu şekilde ön plana çıkmak için satın alma durumunuzu bağımlılığa dönüştürebilirsiniz. Bu konuda uzmanlar hangi sebeplerin alışveriş bağımlılığına neden olduğunu bulmanız ve bunu değiştirmeniz için yardım almanızı öneriyor.
Alışveriş Bağımlılığının Zararları Var Mıdır?
Alışveriş bağımlılığının zararları konusunda birçok örnek verilebilir. Eğer alışverişiniz bir bağımlılığa dönüştüyse ihtiyacınız olmayan şeyleri çok kolay alabilir hale gelirsiniz. Bu durum bütçenizi olumsuz etkileyebilir. Ayrıca bu bir bağımlılığa dönüştükten sonra tüm bağımlılıklar gibi size zarar verecektir. Sürekli dürtüsel olarak hareket ederek alışveriş yapmanız suçluluk duygusunu da beraberinde getirecektir.
Buna rağmen kısa süre sonra tekrar alışveriş yaparak bu duyguyu bastırmak isteyeceksiniz. Bu durum bir zaman sonra iradenizin ve hayatınızın kontrolden çıktığı hissine kapılmanıza sebep olacaktır. Yine alışveriş yapmak aile bağlarınızı zayıflatabilecek bir duruma dönüşebilir. Ailenizin temel ihtiyaçlarından önce sizin aslında ihtiyacınız olmayan, sadece mutlu olmak için yaptığınız bir alışveriş ailenin diğer bireyleri tarafından hoşnutsuzlukla karşılanacaktır..
Eğer siz de sürekli alışveriş yapıyor ancak sonrasında suçluluk duygusuna kapılıyorsanız bir alışveriş bağımlısı olabilirsiniz. Yine evinizde alıp kullanmadığınız ürünleri sık sık görüyorsanız bunlar muhtemelen sadece almak için aldığınız şeylerdir. Tüm bu durumların kontrolünüz dışında geliştiğini düşünüyorsanız, bu durumdan kurtulmak istiyor ancak kurtulamıyorsanız bir uzmandan yardım alarak bağımlılığınızdan kurtulabilirsiniz.
Alışverişte Reklamların Rolü
Alışveriş bağımlılığı ve reklamlar arasında aslında çok sıkı bir bağ vardır.. Günümüzde reklam neredeyse her firma için kaçınılmaz bir hale gelmiştir. Çünkü aklınıza gelebilecek bütün sektörlerde rekabet ortamı reklamı zorunlu kılmaktadır. Aslında birbirinin aynısı olan ürünler daha çok satılmak istendiğinde ambalaj, slogan, renk gibi yöntemlerle farklılaştırılıp alıcılara sunulmaktadır. Bu konuda yapılan reklamlar insan psikolojisi dikkate alınarak planlanmaktadır.
Bu reklamlarla verilmek istenen mesaj o ürüne sahip olmadığımız zaman yeterince mutlu olmayacağınız şeklindedir. Eğer bir yetersizlik duygusu veya bir boşluk duygusuna sahipseniz bu tür reklamların verdiği mesajı bilinçaltınız hızlıca alacaktır. Bu aşamadan sonra bilinçli veya bilinçsiz olarak mutlu olmak için, yeterli hissetmek için o ürüne sahip olmanız gerektiğini düşünmeye başlayacaksınız. Bu duygu ve düşünceleri takip etmeniz sizi alışveriş yapmaya yöneltecektir. Bir zaman sonra bu durum bir bağımlılığa dönüşebilir. Bu yönden baktığımızda reklamlar aslında alışveriş bağımlılığı üzerinde oldukça etkilidir.
Reklamların yalnızca medya yoluyla değil yüzümüzü çevirdiğimiz her yerde olması işimizi daha da zorlaştırmaktadır. Artık sokakta, okulda , iş yerinde, her yerde reklamlarla karşı karşıyayız. Bu reklamlara maruz kalmak gün sonunda bizde alışveriş yapmanın gerekliliği şeklinde bir baskıya dönüşebiliyor. Artık sosyal medya bile her içerikte bize reklam sunuyor. Tüm bu reklamlar karşısında alışveriş bağımlılığına düşmemek için yapmamız gereken ilk şey belki de “Buna gerçekten ihtiyacım var mı?” sorusunu kendimize sormak.
Alışveriş Bağımlılığından Kurtulmanın Yolları Nelerdir?
Alışveriş bağımlılığından kurtulmanın yolları konusunda uzmanlar birtakım tavsiyelerde bulunuyor. Bu tavsiyelerin başında mutsuz bir ruh haline sahip olduğunuzda alışverişe çıkmamanız geliyor. Yukarıda da değindiğimiz gibi mutsuz bir ruh haline sahipseniz bunu bastırmak için alışverişi bir kaçış yöntemi olarak kullanabilirsiniz. Bu yüzden çok keyifsiz olduğunuz zamanlarda alışverişin bir satın alma çılgınlığına dönüşmemesi için zorunlu ihtiyaçlarınız dışında ertelemeniz öneriliyor.
Bu konudaki bir diğer öneri ise ihtiyacınız olan şeylerin listesini yapmanız. Bu liste sizi alışverişiniz sırasında doğru olarak yönlendirecektir. Eğer alışveriş bağımlılığınız varsa ihtiyaçlarınızı belirlemeden alışverişe çıkmanız durumunda beğendiğiniz her şeyi ihtiyaç olarak algılayabilirsiniz. Yine yanınıza nakit para alarak kredi kartı olmadan alışverişe çıkmanız bir diğer öneridir. Çünkü kredi kartı limiti size bu paraya sahip olduğunuz hissini vererek bilinçsizce alışveriş yapmanıza sebep olmaktadır.
Sizi alışveriş bağımlılığından kurtaracak en kilit sorulardan biri de bir ürünü almak istediğinizde bu gerçekten gerekli mi sorusunu kendinize sormanızdır. Çoğu zaman buna hayır cevabı verdiğinizi göreceksiniz. Yine ani kararlardan sakınmanız öneriliyor. O an çok güzel geldi diye almamanız, bu kararı ertelemeniz sizi sonradan aldığınıza pişman olmaktan kurtaracaktır. Çünkü çoğu zaman yalnızca reklama kanıp ürünü beğendiğimiz hissine kapılıyoruz.
